"We zijn hier niet alleen om te treuren, maar om te bidden en om de stemmen te horen van zovelen die vluchten en hun leven verliezen". De woorden van de kardinaal van Ouagadougu, mgr. Philippe Ouedraogo, in de basiliek van Santa Maria in Trastevere tijdens het gebed van Sant'Egidio, illustreren de betekenis van de pelgrimstocht van de bisschoppen van Burkina Faso naar het eiland Lampedusa, naar deze "Poort van Europa" die herinnert aan de tragische dood van vele migranten die vanuit Afrika de reis naar het Noorden wagen, naar onze landen.
De bisschoppen zijn sinds gisteren op het eiland. Nadat ze naar de gedenkplaats zijn geweest (VIDEO), hebben ze het vluchtelingenkamp bezocht en de autoriteiten van het eiland ontmoet. Vanochtend zullen ze in een slotceremonie bloemenkransen in zee leggen om een eerbetoon te brengen aan zovelen die in deze zee het leven lieten..
Het is voor de eerste keer dat een hoge delegatie uit Afrika naar Lampedusa gaat. Behalve bisschoppen zijn er ook vertegenwoordigers van de regering van Burkina Faso. Ze willen aandacht vragen voor het drama van de migratie, zoals de kardinaal in zijn toespraak, die we hier integraal weergeven, heeft uitgelegd.
"Hier aan de Poort van Europa op het eiland Lampedusa komen de overlevenden van de grote oversteek aan. Dit monument herinnert ons aan al diegenen die, om een onzekere toekomst te ontvluchten, hun huis hebben verlaten en door de woestijn naar de zee zijn gelopen.
Velen zijn omgekomen in de woestijn, ver buiten ieders blikveld. We weten niet hoeveel het er zijn. Vele anderen zijn omgekomen in de wateren van de Middellandse Zee. Van hun aantal hebben we tenminste een schatting: sinds de jaren negentig ongeveer 34.000. Het zijn mannen, vrouwen en kinderen die op de bodem van de zee liggen zonder de kust ooit te hebben bereikt.
Sinds het einde van de jaren negentig is dit eiland een van de belangrijkste aanmeerplaatsen voor de vele landingen vanuit Afrika, ons continent, maar ook vanuit het Oosten.
Vandaag zijn we hier om al diegenen te gedenken die het niet hebben gered. Om, staande voor deze poort van Europa, hun levens te gedenken.
De talrijke restanten die over het eiland zijn verspreid, herinneren ons aan zovele droevige geschiedenissen. Dit eiland, zo dicht bij Afrika, is de eerste Europese aanlegplaats en vertegenwoordigt de hoop, we zouden kunnen zeggen een “poort naar het leven”. Er zijn vergelijkbare plekken in Afrika, aan de andere kant van de zee, maar die zijn toch anders. Het zijn andere poorten: die van “geen terugkeer”, vanwaar de slaven voor altijd werden weggevoerd op hun reis. Zoals in Gorée, zoals in Ouidah: poorten zonder hoop. Dit is echter een poort van de hoop, van het leven.
Veel Europese leiders zijn naar deze plaats gekomen om te zien dat Lampedusa niet voor niets de naam heeft als grote poort van Europa vanuit het Zuiden. Het is de poort van een gemeenschappelijk huis. Een stukje Italië dat toegang geeft tot Europa. Hier vind je de nieuwe ontmoeting tussen Europa en Afrika waarover zoveel gediscussieerd wordt in de politiek van vandaag. Velen zeggen dat de migranten "te veel" zijn in Europa. Dat Europa niet in staat is om iedereen te verwelkomen. Maar ook in Afrika zijn veel leiders niet geïnteresseerd in het vertrek van degenen die vluchten en hun leven riskeren.
Ik geloof dat geen enkele Afrikaanse leider ooit hier in Lampedusa is geweest. Wij zijn hier ook om te zeggen dat de verantwoordelijkheid van vele verloren levens en ook van degenen die wel zijn aangekomen, ook een Afrikaans verantwoordelijkheid is. We kunnen niet negeren dat er zo'n grote menigte mensen is, die vertrekken omdat ze denken dat er geen toekomst in hun eigen land is en ze die elders gaan zoeken. We zijn dus hier om te laten zien dat het ons wel interesseert en dat we verantwoordelijkheid nemen.
Van twee kanten van de zee is men teveel gewend geraakt aan de doden op zee. Het raakt ons niet meer. De opeenvolgende keten van doden moet onderbroken worden. Europese leiders denken zich te moeten verdedigen tegen de vluchtelingen. Afrikaanse leiders sluiten hun ogen en wenden hun hoofd af. Deze dubbele houding van ontkenning mag niet doorgaan.
Paus Franciscus maakte na zijn verkiezing zijn eerste reis buiten Rome juist naar hier. Het was een bijzondere keuze. Hij ging naar de periferie, naar de uiterste zuidgrens van Europa, om te bidden voor wie omgekomen zijn op zee. Zo heeft hij zijn ogen gericht op het grote Zuiden: de ellende, de oorlogen, het fundamentalisme, maar ook tegenstelingen tussen grote rijkdom en armoede. Hij deed dat door te beginnen bij de pijn van de migranten, als gevolg van de keuze voor de arme Kerk, vriend van de armen.
Kijken naar de armen is een voorwaarde voor een universele blik. We zijn hier gekomen in de voetstappen van de Paus om te zeggen dat we op deze plaats, tegenover deze levens die redding zoeken en tegenover deze doden, een nieuwe geest van samenleven moeten creëren tussen Europa en Afrika.
Juist op deze plaats kan een nieuwe solidariteit ontstaan tussen de twee continenten. Een solidariteit die niet alleen op economische en politieke belangen is gebaseerd, maar op het recht op leven. Vanuit dit perspectief willen wij als Afrikanen ook ons deel van de verantwoordelijkheid op ons nemen. als velen hun eigen land ontvluchten, is dat ook omdat er nog niet voldoende democratie is in Afrika, nog niet genoeg rechtvaardig samenleven, dat er nog niet genoeg gelijkheid is die ieder een eigen plaats geeft. Daarvan kunnen we uit Burkina Faso getuigen, waar recentelijk een verandering naar meer democratie heeft plaatsgevonden. Maar nu is het nodig om ook te strijden tegen de corruptie en verborgen agenda's. In die strijd hebben we de hulp van allen nodig.
Ik kan mijn boodschap niet eindigen zonder de bewoners van Lampedusa en Italië te bedanken, die zoveel Afrikanen en mensen van andere afkomst hebben gered, geholpen en verwelkomd. Speciale dank aan de Gemeenschap van Sant’Egidio, aan de protestantse kerken en aan de katholieke kerk in Italië voor het openen van de "humanitaire corridoris" die een veilige overkomst toestaat aan de meest kwetsbaren. Ze vormen een weg van hoop voor de toekomst.
Wij zijn hen en u, mensen van Lampdusa, Sicilië en Italië, erkentelijk: uw inzet voor de menselijkheid zal altijd herinnerd worden. Het is een teken van de vonk van menselijkheid die allen kan redden".
